Nieuws - Uit ons verleden (5): Valsemunter doet Donkerbroek aan
Het is dinsdagavond 14 februari 1713. Alom heerst er rust in Donkerbroek Het is koud en de mensen zitten bij de warme houtkachel. Dan wordt er op de deur geklopt bij hospes Claes Hessels. Er meldt zich een man die in ‘gebroken ‘ Nederlands vraagt of hij in het logement een kamer voor zichzelf kan huren. Hij wil namelijk in alle rust iets kunnen schrijven. Hij krijgt een kamer en wat vuur. Het zal echter anders aflopen!
Locatie logement
Eerst even: waar was dat logement van Claes Hessels? Wel, in de bekende rechtszaak uit 1749, het kunstwerk ‘De Klokkenluider’ in ons dorp herinnert daaraan, komen we Claes Hessels ook tegen. Hij is dan een van de getuigen. In de processtukken lezen we dat hij (nog steeds hospes) woont bij de kerk op Donkerbroek. Hij verklaart dan o.a. “waarop ik in mijn deur gaande hebbe gezien ….” en zegt dan dat kwajongens de klok hebben geluid. Zijn logement was dus gelegen tegenover de kerk aan de huidige G.W. Smitweg. Wellicht op de plaats waar niet veel later het logement ‘Het Posthuis’ werd gebouwd, waarover ik berichtte in mijn ‘Uit ons verleden’ nr. 2.
Terug naar 1713
Claes Hessels geeft de late gast toegang tot zijn logement. De gast blijkt een Duitser uit Hessenland te zijn “bij zich hebbend een stenen heertpanje en een groot stuk wit krijt en schoon papier’. Hoe we dat allemaal weten?
Nou, dan zijn we eigenlijk bij het slot van het verhaal van het bezoek van de Herr aan Friesland. Dat slot was namelijk: het Hof van Friesland en het galgenveld! Uit de processtukken vernemen we wat er allemaal is gebeurd met de persoon in kwestie, tijdens zijn bezoek aan Fryslân.
Wat leren de processtukken?
De gast in kwestie heet: Andrijs Roer. Zoals verteld verkrijgt hij een kamer voor zichzelf in het logement van Claes Hessels. De vrouw van de logementhouder, Reinti Jans, vertrouwt het echter niet. Zij gaat op onderzoek uit. Wat doet ze? Ik citeer nu uit de processtukken, waarin zij verklaart: “dat zij door een gat, ’t gene in de schuttinge van een bedstede was, na deze persoon, die alleen op de kamer was, hadde gezien, daarbij doende dat zij geloofde dat die manspersoon een false munter was”. Voorts verklaart ze door het gat te hebben gezien dat de hotelgast geld in de hand had waarvan hij met een mes “de kanten besneed”.
Vogel gevlogen
De volgende morgen, voordat de logementhouder had kunnen afrekenen, was de Duitser met de Noorderzon vertrokken., een onbetaalde rekening achterlatend. Aan hem herinnerde slechts het bij het “schrapen van het geld” op de grond gevallen zand. Na in Drachten hospes Hans Sicks te hebben betaald met vals geld loopt Andries Roer (toch) tegen de lamp. Hij belandt in het ‘gevang’ te Leeuwarden. De Rechtbank, gehoord de meerdere getuigenverslagen, spreekt op 27 mei 1713 het volgende vonnis met betrekking tot (nog eenmaal zijn naam: Andrijs Roer) uit: “condemneert bij de Scherpregter op ’t Schavot geleijdet, alwaer met den Sweerde geëxecuteerd en van ’t leven ter dood gebracht te worden …..”(de rest onthoud ik u maar). Er stond destijds dus wel wat meer dan gevangenisstraf + TBS op valsemunterij!
Tenslotte:
Helaas heb ik geen ‘plaatjes’ uit Donkerbroek bij deze aflevering. Het zij zo. Een volgende keer hoop ik het te hebben over een kwakzalver die, bij absentie van de dokter, klanten in ons dorp probeerde te werven..
Geplaatst op: 24 September 2010